Excuus-probleem
Heb jij iemand onrecht aangedaan? Dan is het een kleine moeite om daar excuses voor aan te bieden. Zeker voor kinderen is het heilzaam om van hun ouders te horen dat ook zij hun schuld kunnen toegeven. Tegelijkertijd staat onder volwassenen het aanbieden van excuses bol van problemen.
Nu kan schuld erkennen betrekking hebben op iets kleins en alledaags (‘sorry dat ik te laat ben’) of op iets immens zoals het slavernijverleden; en natuurlijk alle kwesties daar ergens tussenin. Maar of het nu om kleine of grote kwesties gaat, feit is dat het aanbieden van excuses nogal wat vragen oproept; en dan vooral natuurlijk bij het ‘slachtoffer’. En deze vragen vertalen zich dikwijls in allerlei verwijten die het slachtoffer zal uiten in een poging om zijn onvrede kenbaar te maken. De meest gehoorde reacties zijn: 1) denk je dat je er nu zo maar vanaf bent. 2) hoe kan ik geloven dat je echt meent wat je zegt. 3) het zijn alleen maar woorden en daar koop ik helemaal niets voor. 4) dit zeg je alleen maar om van je eigen schuldgevoel af te komen. 5) wel lekker gemakkelijk, eerst mijn leven zuur maken en dan afkopen met een excuusje. 6) het leed blijft, wat je ook zegt. 7) het lijkt al wat dat je schuld bekent, maar nu ik weet ik zeker dat ik je niet kan vertrouwen. 8) je wilt natuurlijk dat ik het je vergeef, maar zo simpel zal het niet gaan. 9) jouw excuses staan niet in verhouding met wat je mij hebt aangedaan. 10) je denkt toch niet dat ik nu net kan doen alsof er niets gebeurd is. Iemand fysieke of geestelijk schade toebrengen is vaak zo ingrijpend dat de verhouding tussen partijen blijvend beschadigd is; en daar zal het aanbieden van excuses weinig verandering in brengen. Zelf ben ik meerdere keren door een vriend voorgelogen, zodanig dat mijn vertrouwen in een eerlijke verstandhouding volledig was weggevaagd. Tegelijkertijd vond ik het ook wel arrogant om, na gegeven excuses, de ander geen herkansing te geven. Het was een poging om de vriendschapsband te herstellen, maar strandde hopeloos omdat ik de nare smaak van voorheen niet kreeg weggespoeld. Verrassend genoeg lukt het sommige lieden wel om de schade te herstellen, zelfs als bijvoorbeeld de partner is betrapt op vreemdgaan. Want als de vreemdganger, na bekentenis en excuses, aan het slachtoffer vraagt wat hij kan doen om het goed te maken, dan is er een kleine kans dat de verhouding kan worden hersteld. Hierbij zijn uiteraard daden vele malen belangrijker dan woorden, ook al zal er een zweem van wantrouwen blijven hangen.
Beweerd wordt dat mensen te weinig het woord ‘sorry’ in de mond nemen. En dat is ontegenzeggelijk waar. Maar het gebrek aan het toegeven van schuld en het aanbieden van excuses heeft een reden: het lost niets op.