Houd je fatsoen
Ooit, in lang vervlogen tijden, was het een uitspraak die als normaal werd beschouwd. Tegenwoordig zou je er om worden uitgelachen. Ik heb het over de uitspraak ‘houd je fatsoen’, of zoals de Engelsen zeggen: ‘mind your manners’. De vraag is alleen hoe dit te verklaren is.
Welnu, al begin jaren zestig van de vorige eeuw is de maatschappelijke ontwikkeling van het individualisme op gang gekomen; en de essentie van die ontwikkeling is dat ieder mens zelf mag bepalen wat hij al dan niet doet, al dan niet vindt en al dan niet als levensstijl aan de dag mag leggen. Als integraal onderdeel van die ontwikkeling hoort het protest: tegen autoriteit, tegen de gevestigde orde en tegen alles wat de goegemeenschap als correct heeft bestempeld. Zo werd het in die vroegere jaren het als normaal gezien dat een kind alleen iets mocht zeggen als hem iets werd gevraagd; en anders zijn mond moest houden. Tegenwoordig worden kinderen vrijgelaten; en gestimuleerd om alles wat zij in zich hebben ook openlijk kenbaar te maken. Het moet gezegd worden dat dit ervoor gezorgd heeft dat veel kinderen en jong volwassenen vandaag de dag veel meer zelfvertrouwen hebben; en zich sociaal veel gemakkelijker bewegen. . Tegelijkertijd is ook de andere kant te zien: kinderen met behoorlijk extreme gedragsproblemen die diagnoses opgeplakt krijgen die voorheen niet eens bestonden, waarbij ouders en onderwijsinstellingen zich in de gekste bochten moeten wringen. Een andere belangrijke ontwikkeling sinds de jaren zestig is de ontzuiling en ontkerkelijking van de samenleving. Kon je vroeger nog aan de dominee of predikant vragen hoe het hoorde, tegenwoordig is er simpelweg geen instantie of persoon die de wijsheid in pacht heeft. Sterker nog, niemand heeft de autoriteit om te zeggen hoe het hoort; en als hij dat wel doet dat wordt hij uitgemaakt voor ‘de moraalpolitie’. Nee, als je je vandaag de dag wel eens afvraagt wat normaal is of niet, dan maak je een afspraak met een psycholoog om tenminste op die manier nog een beetje het hoofd koel te houden. Niet onbelangrijk in al deze ontwikkelingen is ook het gelijkheids-denken: niemand is beter, slimmer, leuker, mooier of waardevoller dan de ander; en is het de bedoeling dat iedereen, als individu, ook mee mag doen in de samenleving. Inclusief heet dat. Persoonlijk vind ik het interessant dat nu, tijdens de verkiezingsstrijd om het presidentschap in Amerika, het thema’ decency’ (=fatsoen) bij de Democratische partij hoog op de agenda staat. Het is een teken dat er in de Westerse wereld toch weer behoefte is aan welgemanierdheid; een gegeven dat wellicht ook een rol gespeeld heeft rond de uitsluiting van Joost Klein op het Eurovisie Songfestival.
Goed beschouwd is het aan de dag leggen van enig fatsoen niet eens zo ingewikkeld. Naast waarachtigheid, is fatsoen niets anders dan respectvol rekening houden met de ander.