Gezelligheid
Een bekend spreekwoord luidt: ‘gezelligheid kent geen tijd’. En wie deze zegswijze gebruikt, zal meteen veel instemming oogsten. Maar het is een verraderlijke uitdrukking, al was het alleen maar omdat er ook een zekere dwang vanuit gaat. Immers, wie vroegtijdig vertrekt, zal als een spelbreker worden gezien.
Interessant is het feit dat ‘gezelligheid’ een typisch Nederlands fenomeen is; en in geen enkel andere taal te vertalen is. Nederlanders gaan er dan ook prat op dat zij het gezellig kunnen hebben. En die gezelligheid is zo dominant aanwezig in ons taalgebruik dat er letterlijk en figuurlijk niet aan te ontsnappen valt. Nu denken mensen doorgaans dat ‘gezelligheid’ een bepaalde sfeer aanduidt die er gewoon is. Ik bedoel dat je dan ergens binnenkomt en meteen ziet, voelt en ervaart dat het een gezellige boel is. Maar dat is niet zo. Om het gezellig te hebben, zul je ook zelf gezellig mee moeten doen, waardoor je meteen een onderscheid kunt maken tussen gezellige en ongezellige mensen. Wat je dan precies moet doen om gezellig te zijn, is niet wetenschappelijk vastgelegd. Maar feit is wel dat je pas gezellig zou kunnen zijn als je je actief sociaal opstelt, grapjes maakt, onderhoudende verhalen vertelt en vooral goed luistert naar wat al die andere gezellige mensen te melden hebben. En als je dit maar heel fanatiek doet, dan vergeet je de tijd zoals het spreekwoord al voorspeld heeft. En dit laatste is nou net het probleem. Want gezellig-doen kost de nodige energie; en die is bij heel wat mensen al gauw gewoon op. Mijn inschatting is dat de meeste mensen zich anderhalf uur behoorlijk gezellig kunnen gedragen, maar dat dan daarna de vermoeidheid flink toeslaat. Nu moet, volledigheidshalve, wel worden vermeld dat veel drankgebruik de gezelligheid behoorlijk aanjaagt als ook het vermogen vermindert om te registreren of er een energiegrens is bereikt. Wellicht is dat ook de reden waarom veel mensen alcohol nuttigen: om hun taks aan gezelligheid niet te hoeven voelen. Nu wil het geval dat ik geen alcohol gebruik; en daarom precies na anderhalf uur bemerk dat mijn gezelligheidsvermogen op nul staat: ik kan de aandacht er niet meer bijhouden en verlang alleen nog maar naar stilte en rust. Voelde ik het jarenlang als onbeleefd om dan te vertrekken, tegenwoordig sta ik gewoon op en zeg: ‘ok jongens en meisjes, bedankt voor jullie gezelligheid, maar die van mijn is helemaal op; en ik zie jullie weer eens een andere keer’. En steeds vaker krijg ik bijval van anderen die dan zeggen: ‘tja, nu je het zegt, dat geldt ook voor mij’
Waar gezelligheid heerst, durven veel mensen niet de stap te zetten om te vertrekken. Want gewoon vertrekken is een daad van ongezelligheid. En dat is in de Nederlandse samenleving een doodzonde.. Als psycholoog zeg ik: wel gewoon doen. Want teveel gezelligheid kan leiden tot geestelijke uitputting.